Veelgestelde vragen

Wat is Herenboeren Ede?

Herenboeren Ede is een groep mensen uit Ede en omstreken die als groep een eigen boerderij willen oprichten: een Herenboerderij. Dit doen ze door gezamenlijk grond te pachten en een boer aan te nemen. De groep moet daartoe wel groot genoeg zijn. In de praktijk betekent dat ongeveer 150 huishoudens. Met elkaar vormen ze een coöperatie en worden ze mede-eigenaar van de boerderij. Zodat we weten waar hun eten vandaan komt.

Wat is Herenboeren Nederland?

Herenboeren Nederland is een beweging van professionals die wil aantonen dat de productie van ons dagelijks voedsel anders, beter en bovenal duurzamer kan. Zij doen dat door het bieden van ondersteuning en het vergaren en ontsluiten van kennis voor de ontwikkeling van Herenboerderijen in Nederland, zoals Herenboeren Ede. Maar ook in bijvoorbeeld Rotterdam, Breda, Weert en Soest willen mensen een Herenboerderij oprichten. Herenboeren Nederland ziet grote kansen voor coöperatieve boerderijen die burgers gedeeld eigenaar maken van hun eigen boerderij; consumenten dus die samen vraaggestuurd produceren en consumeren. Herenboeren Nederland helpt lokale Herenboerderijen bij de ontwikkeling van deze kleinschalige gemengde bedrijven die duurzaam, gezond en bovenal smakelijk eten produceren. Kijk vooral ook op de website van Herenboeren Nederland.

Wat willen Herenboeren bereiken?

Herenboeren Nederland heeft de ambitie om tot 2026 in heel Nederland de ontwikkeling van tientallen Herenboerderijen mogelijk te maken. Dat doen we enerzijds door het ‘zaaien van behoefte’. We dragen het verhaal uit richting burgers, professionals en bestuurders. Verder werken we verder aan onze toolbox waarin we alle kennis en gereedschappen die nodig zijn voor deze ontwikkeling samenbrengen. Verder geloven wij in Natuurgedreven Grondgebruik dat elke dag een gezonde en vitale bodem centraal stelt en bij de productie van voedsel de natuur in haar kracht zet. Met een Green Deal die is afgesloten vergaren we tot 2020 nieuwe kennis voor deze vorm van duurzaam grondgebruik.

Ook willen we onderzoek verrichten naar het welzijn van Herenboeren. Dit vanuit de veronderstelling dat de bodem, de productiemethode en de producten zelf beter of gezonder zijn, maar dat dit ook geldt voor de de afnemers/leden/eigenaren van de Herenboerderij. Verder is Herenboeren betrokken bij het onderzoek dat moet leiden tot een Groene KWIN, ook wel WINK genoemd. Meer hierover staat op Natuurgedreven.nl.

Zijn er al Herenboerderijen?

Ja, de eerste Herenboerderij staat in Boxtel in Noord-Brabant. Dat is een gemengd bedrijf van 20 hectare. Deze draait nu twee jaar en levert groenten, vlees en eieren aan de leden. In andere plaatsen in Nederland zijn ook initiatieven gestart. Ede hoort daar bij. Voorlopig is dat Stichting Herenboeren Ede. Als we daadwerkelijk van start gaan, wordt deze omgedoopt tot coöperatie. We worden daarbij ondersteund door Herenboeren Nederland. Er zijn momenteel serieuze initiatieven in Soest, Rotterdam, Weert, Breda, Hart van Brabant en Rijk van Bommel en Aa. Zie www.herenboeren.nl/projecten

Werkt Herenboeren biologisch?

De term ‘biologisch’ is een keurmerk, gecontroleerd door Skal, en bedoeld voor de (externe) markt. Binnen de coöperatie zijn we onze eigen markt en bepalen we zelf hoe we werken aan een in alle opzichten duurzame voedselproductie. Het is onderdeel van onze zoektocht naar de ‘meest duurzame vorm van landbouw’. We noemen het zelf ook wel natuurinclusieve landbouw. Herenboeren heeft dus niet het keurmerk biologisch, maar heeft dat ook niet nodig omdat wij niet voor de markt maar voor onszelf (de leden van de coöperatie) produceren. We werken aan een gezonde bodem voor de voedselproductie. Het gebruik van chemische middelen wordt hierbij zoveel mogelijk voorkomen. En mocht een middel noodzakelijk zijn, dan gebruiken we een middel dat toegestaan is in de biologische landbouw.

Hoe gevarieerd kun je als Herenboer eten?

De leden beslissen gezamenlijk wat ze willen eten. De coöperatie stelt elk jaar een teeltplan vast. Om een idee te geven: in Boxtel worden nu 49 soort groenten verbouwd. We hebben plannen voor meer groenten, maar of dat lukt hangt af van de bodemgesteldheid van de plek. Wel is het de bedoeling per week in ieder geval vijf soorten groenten van het land te halen. Je kunt denken aan wortels, tuinbonen, courgettes, knoflook, diverse soorten uien en aardappelen, sla, maar ook aan diverse soorten "vergeten" groenten. Bekijk bijvoorbeeld deze folder van Boxtel met de producten die zij vorig jaar hadden, dit kan voor ons een inspiratiebron zijn, of kijk op de groentekalender.

Levert een Herenboerderij ook dierlijke producten?

Ja, een Herenboerderij is niet exclusief vegetarisch. In Boxtel hebben de leden gekozen voor runderen, varkens en kippen. Per mond per jaar is dat 7 tot 8 kg rundvlees, zo'n 11 kg varkensvlees (inclusief 10 soorten vleeswaren), 4 tot 5 kg kippenvlees en ongeveer 60 eieren. In Ede gaan we hierin nog keuzes maken. Wie kiest voor een vleespakket, zal per week iets duurder uit zijn dan iemand met een vegetarisch pakket.

Ik ben vegetarier, kan ik meedoen?

Ja, als vegetarier kun je zeker ook meedoen. Je kunt ervoor kiezen om alleen groenten, fruit en eieren af te nemen. Je betaalt dan een iets lager bedrag dan iemand die ook vlees afneemt.

Ik eet geen varkensvlees, kan ik meedoen?

De Herenboerderij levert naast groente, fruit en eieren, ook rundvlees, kip en varkensvlees. Als coöperatie moeten we straks gaan bepalen hoe we om willen gaan met verschillende voedingswensen en of het mogelijk is om meerdere verschillende pakketten samen te stellen. In Boxtel onderscheiden ze twee tarieven: 7 euro voor groenten, fruit en eieren en 11 euro voor groenten, fruit, eieren, rund, varken, kip. Bij het ‘vleespakket’ heeft iedereen recht op een aantal kilo’s van ieder soort per jaar. Hoe we dat in Ede gaan doen is nog niet bekend, dat zal besloten moeten worden door de cooperatie.

Kun je ook in de winter van een Herenboerderij eten?

De leden eten zoveel mogelijk met het seizoen mee, dus in de winter krijgen ze verse wintergroenten. Verder denken wij erover in die periode ook diepgevroren of geweckte zomergroenten te leveren of samen te maken, en vlees dat ingevroren in een koelhuis ligt opgeslagen. Vanzelfsprekend is iedereen vrij het wekelijkse voedselpakket met boodschappen elders aan te vullen. Kijk bijvoorbeeld ook op de groentekalender.

Hoe wordt de kwaliteit van de producten gewaarborgd?

Fruit en groenten worden wekelijks geoogst. Als we kiezen voor afhaalplekken, dan worden deze producten in kratten afgevoerd. Overtollige bladresten blijven achter op de boerderij. We streven ernaar zo weinig mogelijk eten te verspillen. Dit betekent dat producten met een afwijkende vorm of maat, of met een plekje of vlekje, niet worden weggegooid. Producten van ondermaatse kwaliteit worden verwerkt tot veevoer. We slachten de dieren niet zelf. Dat laten we over aan een professionele slager die werkt conform de hygiënevoorschriften van de Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA). Overigens, waar precies de grens ligt tussen goede en ondermaatse kwaliteit zal de praktijk moeten uitwijzen. Bij hoge opbrengsten zullen we waarschijnlijk strenger kunnen en/of willen selecteren.

Hoeveel eten is er beschikbaar per persoon per week?

Het is de bedoeling per week in ieder geval vijf soorten groenten van het land te halen. Je kunt denken aan wortels, aubergine, courgettes, knoflook, diverse soorten uien en aardappelen, sla, maar ook aan diverse soorten "vergeten" groenten. De ervaring in Boxtel is dat er meestal ruim voldoende van het land komt. Kijk bijvoorbeeld ook op de groentekalender.

Hoe werkt het bestelproces?

Herenboeren heeft een online bestelsysteem ontwikkeld. De tool geeft onder meer twee keer per week inzicht in de op te halen oogst en biedt de mogelijkheid om vlees en andere producten van eigen boerderij te bestellen. Leden kunnen zelf een deel van hun administratie bijhouden en hun boer informeren over de dag waarop ze hun oogst op komen halen. Zo weet hij hoeveel te oogsten, wat een tekort of teveel aan groenten en fruit en dus ook verspilling voorkomt. Zie ook dit nieuwsbericht op de site van Herenboeren.

Wie bepaalt wat er aan eten wordt geproduceerd?

De leden beslissen gezamenlijk wat ze willen eten. De coöperatie stelt elk jaar een teeltplan vast.

Is al bekend wanneer en waar de Herenboerderij in Ede komt?

Met verschillende partijen wordt gesproken over een locatie en er zijn meerdere locaties in beeld. Zaken die meespelen bij de keuze voor een locatie zijn de bereikbaarheid en afstand tot Ede, en natuurlijk of de locatie geschikt is om een Herenboerderij op te beginnen (bodem, vergunningen, etc.). Op dit moment kunnen we geen verwachte startdatum noemen.

Moet je straks zelf je voedselpakket afhalen?

Er zijn verschillende manieren om de distributie te regelen. Je kunt zelf naar de Herenboerderij gaan, maar een bezorgsysteem voor vaste afhaalplekken in Ede is ook mogelijk. Momenteel liggen voor de leden in Boxtel op twee momenten de pakketten klaar: woensdag in de namiddag en zaterdag rond het middaguur. Er wordt ook nagedacht over afhaalplekken dichter bij huis. Als Herenboeren Ede zullen we daar later gezamenlijk een beslissing over nemen. In Boxtel is de ervaring dat mensen het leuk vinden om langs te komen op de boerderij. Als in Ede meerdere leden interesse hebben in thuisbezorging, kan dat waarschijnlijk wel (eventueel onderling) worden georganiseerd, misschien met vrijwilligers of misschien tegen een kleine vergoeding voor bijvoorbeeld een Herenboer die tijd heeft om pakketten langs te brengen.

Hoe worden besluiten genomen binnen de coöperatie?

Er komt een bestuur dat samen met de boer de dagelijkse gang van zaken zal bepalen. Voor grote beslissingen zoals investeringen of het teeltplan is de instemming van de leden nodig. Minimaal een maal per jaar is er een Algemene Leden Vergadering waarop deze beslissingen genomen worden. Sommige uitgangspunten liggen vast. Zo blijven we altijd een coöperatieve Herenboerderij die groenten, vlees en eieren produceert op natuurinclusieve wijze. Meer informatie over de werking van de coöperatie is te vinden op de site van Herenboeren, gebaseerd op de ervaringen met de Herenboerderij in Boxtel.

Hoeveel tijd kost het om Herenboer te zijn?

Het kost geen extra tijd om Herenboer te zijn. Een boer in loondienst doet het dagelijkse werk. Voor sommige klusjes op de boerderij worden soms vrijwilligers gevraagd, maar er is geen verplichting om iets te doen. Er zijn leden nodig voor bestuur en werkgroepen, je bent niet verplicht om daaraan deel te nemen. Je kunt je ook beperken tot het ophalen van je eten, misschien kunnen we zelfs regelen dat eten wordt thuisbezorgd. Dat is afhankelijk van de keuzes die de leden maken. Wel kook je natuurlijk met groenten van het land, het wordt niet voorgesneden en niet voorgewassen.

Moet ik als lid ook zelf op de Herenboerderij werken?

Een professionele boer zet zijn kennis en ervaring in om voor de Herenboerderij te produceren. De leden kunnen soms meewerken, maar dat is geen verplichting. De praktijk in Boxtel leert echter dat veel mensen het erg leuk vinden om regelmatig naar hun boerderij te gaan. Op die manier ontstaat er een levendige gemeenschap rond de eigen lokale Herenboerderij.

Wie doet het dagelijkse werk op de Herenboerderij?

De leden nemen gezamenlijk een professionele boer in dienst. Het bestuur van de coöperatie zal in samenspraak met Herenboeren NL een kandidaat werven en selecteren. Herenboeren NL zorgt ook voor de benodigde scholing en opleiding.

Draag ik als lid zelf ook verantwoordelijkheid voor de boer?

De boer komt in loondienst bij Herenboeren NL. Met deze landelijke organisatie sluit hij een arbeidscontract. Vervolgens wordt hij gedetacheerd bij Herenboeren Ede. In de overeenkomst staan afspraken over salaris, arbeidsduur, overwerk, arbeidsomstandigheden, secundaire arbeidsvoorwaarden, verantwoordelijkheden en bevoegdheden, enz. Het bestuur van de coöperatie in Ede heeft jaarlijks een functioneringsgesprek met de boer.

Hoe wordt de boer vanuit de coöperatie aangestuurd?

De algemene ledenvergadering van de coöperatie stelt jaarlijks een begroting en een werkprogramma met teelt en productieplan vast. Deze vormen de kaders voor de boer. Voor de dagelijkse uitvoering krijgt hij mandaat om uitgaven te doen. De hoogte daarvan wordt vooraf vastgesteld. Betalingen die daar bovenuit gaan, zullen worden verricht door de penningmeester van de coöperatie, samen met de voorzitter en de andere bestuursleden. De boer is in dienst van Herenboeren Nederland en zal ook veel kennis uitwisselen met andere boeren van Herenboerderijen.

Als de boer weggaat, stopt dan ook de Herenboerderij?

Een boer kan ziek worden of in drukke tijden extra hulp nodig hebben. In beide gevallen kan hij/zij hulp inroepen van omliggende Herenboerderijen of tijdelijk loonwerkers inhuren. Voor dat laatste biedt de begroting van de Herenboerderij ruimte. We hebben uiteraard ook oog voor de mogelijkheid dat de boer zijn werk niet naar tevredenheid verricht, of dat de relatie met hem niet vruchtbaar blijkt. Het bestuur van Herenboeren Ede gaat dan in overleg met Herenboeren NL naar een oplossing zoeken. Dit kan betekenen dat we afscheid nemen van de boer en een andere kandidaat voordragen. Stoppen met de Herenboerderij is niet aan de orde.

Wie wordt de boer? Kunnen geinteresseerden zich aanmelden?

Er is momenteel nog geen boer. Op het moment dat er grond beschikbaar is en voldoende leden zijn, worden er gesprekken gevoerd met potentiele boeren. Herenboeren Nederland is verantwoordelijk voor de scholing van de boeren. Geintereseerden kunnen contact opnemen met Herenboeren Nederland.

Als ik lid wil worden, moet ik dan ook iets tekenen?

Stichting Herenboeren Ede werkt met intentieverklaringen. Dit zijn contracten tussen de stichting en mensen die zich aan dit project willen verbinden door geld in te leggen op het moment dat de coöperatie Herenboeren Ede wordt opgericht. Tevens verklaren ze minimaal 3 jaar lid te zullen blijven.

Een Herenboerderij werkt natuurinclusief, wat betekent dat?

Herenboeren willen gezond en duurzaam voedsel. Daarom kiezen ze ervoor geen chemische middelen en kunstmest te gebruiken. Dat lijkt sterk op de biologische landbouw, maar een Herenboerderij gaat nog een stap verder. Natuurinclusieve landbouw houdt in dat de natuur op en rond de boerderij zoveel mogelijk wordt benut. Zo wordt in de boomgaard smeerwortel geplant dat via de wortels water en voedingsstoffen uit diepere lagen naar boven haalt en zo de fruitbomen helpt voeden. Een ander voorbeeld is het aanlegen van stroken kruidenplanten omdat die in staat insecten zijn weg te lokken van gewassen zodat deze ongestoord kunnen groeien.

Hoe belangrijk is de zorg voor de bodem?

Zorg voor de bodem is de basis van natuurinclusieve landbouw. Een gezonde bodem is rijk aan voedingsstoffen. Planten die op zo'n rijke bodem groeien, bevatten meer mineralen en voedingsstoffen. Dat is dus ook goed voor onze gezondheid.

Is bij natuurinclusieve landbouw de kans op misoogst niet groter?

Herenboer-zijn houdt in bewust te zoeken naar een andere manier van voedsel verbouwen. Bij natuurinclusieve landbouw valt niet alles in de hand te houden. Misoogsten zijn dan ook niet altijd te voorkomen. Aan de andere kant verbouwen Herenboeren verschillende soorten groenten en fruit. Op die manier wordt het risico van een misoogst gespreid: als een deel toch mislukt zijn er nog voldoende andere producten. Als op termijn in de omgeving nog meer Herenboerderijen komen, valt er misschien onderling samen te werken. Omdat iedere boerderij doorgaans iets meer zal produceren dan voor de leden strikt nodig is, kunnen eventueel producten worden uitgewisseld.

Telen we biologisch?

Officieel niet. Biologisch is een officieel door SKAL verleend keurmerk. Iedereen die een biologisch product koopt bij een boer, speciaalzaak of supermarkt, weet dan dat het voldoet aan de criteria van het keurmerk. Binnen de coöperatie kopen we niet, zijn we onze eigen markt en bepalen we zelf hoe we werken aan een in alle opzichten duurzame voedselproductie. Het is onderdeel van onze zoektocht naar de 'meest duurzame vorm van landbouw'. We noemen het zelf ook wel natuur gedreven landbouw.

We vinden transparantie en grip op de methode momenteel het belangrijkste sturingselement. Vraag gestuurd voedsel produceren, zo natuurlijk mogelijk; dat is wat ons drijft.

We zoeken naar de draagkracht van de bodem voor voedselproductie, uitgaande van een gezonde bodem in een gezond landschap. Het gebruik van middelen wordt hierbij zoveel mogelijk voorkomen. En mocht het noodzakelijk zijn, dan gebruiken we niet chemisch-synthetische bestrijdingsmiddelen, die in de biologische landbouw zijn toegestaan.

Hoeveel kost het lidmaatschap van een Herenboerderij?

Als er genoeg huishoudens zijn die mee willen doen en het zeker is dat de Herenboerderij opgericht kan worden, betaalt iedere Herenboer eenmalig inleggeld voor de oprichting van de Herenboerderij. Je wordt daarmee voor 1/200ste eigenaar van de Herenboerderij. Elk lid betaalt 2000 euro per huishouden, of 1000 euro wanneer er sprake is van een éénpersoonshuishouden. Zodra we van de boerderij gaan oogsten, ontvang je wekelijks een voedselpakket van eigen bodem. Uitgaande van de ervaringen in Boxtel kost dat rond 10 euro per eter. Je bepaalt zelf voor hoeveel monden je meedoet.

Kan de Herenboerderij ook geld overhouden?

Mochten de leden meer hebben betaald dan nodig blijkt, dan zal de algemene ledenvergadering beslissen over wat met het batig saldo moet gebeuren. Een mogelijkheid is te herinvesteren in de Herenboerderij. Andere opties zijn het verlagen van abonnementsprijzen of het aanleggen van een reserve. Voorop blijft staan dat de coöperatie geen winstoogmerk heeft.

Waarom wordt er inleggeld gevraagd?

Een van de uitgangspunten van de Herenboerderijen is dat de Herenboerderij kan draaien zonder ‘vreemd vermogen’ en subsidies. Met eigen geld maken de leden de oprichting van de boerderij mogelijk. Zonder inmenging van buiten kunnen ze zelf bepalen hoe er gewerkt wordt en zoveel mogelijk natuurgedreven werken.

Waar wordt het inleggeld voor gebruikt?

Het inleggeld wordt gebruikt voor de inrichting van het terrein. Er wordt geen woonverblijf neergezet, het gaat puur om zaken die het mogelijk maken om het terrein te gaan gebruiken als landbouwgebied. Zaken als irrigatie, hekwerk (denk aan de wilde zwijnen), aankoop van bomen en zaden, dieren en landbouwmaterialen.

Kan ik in termijnen betalen?

Omdat er kapitaal nodig is om de inrichting van het terrein te bekostigen, is het niet mogelijk om in termijnen te betalen. Zelf sparen is wel mogelijk, het geld hoeft namelijk pas betaald te worden op het moment dat er genoeg leden zijn en er grond gepacht gaat worden.

Hoe hoog is het bedrag per eter per week?

We verwachten dat we straks dezelfde bedragen kunnen vragen als bij de Herenboerderij in Boxtel: ongeveer 11 euro voor 4/5 soorten groenten, fruit, vlees (varken, kip, rund) en eieren. Een vegetarisch pakket (groenten, fruit en eieren) kost daar ongeveer 7 euro per persoon. Kijk ook eens op de groentekalender.

Waarvoor wordt het wekelijkse bedrag gebruikt?

De Herenboeren delen de jaarlijkse kosten, zoals het salaris van de boer, de pacht, elektriciteit, het water, zaai- en plantgoed en voer voor de dieren. Dit wordt omgerekend in een bedrag per week per eter. De bedragen kunnen dus per Herenboerderij iets verschillen.

Ben ik dan veel duurder uit dan in de supermarkt?

De ervaring in Boxtel is dat de bedragen per week niet hoger zijn dat de bedragen in de supermarkt voor vergelijkbaar biologisch eten. Hoe dat in Ede uitpakt weten we nog niet. Kijk bijvoorbeeld ook op de groentekalender.

Kan ik het inleggeld nog terugkrijgen?

Als lid van de coöperatie bent u ondernemer, u loopt dus risico. In de tekst van intentieverklaring zijn deze risico’s op een rijtje gezet. Deze intentieverklaring krijgt u toegezonden als u op het contactformulier aangeeft lid te willen worden of dit overweegt.

Kan ik stoppen als het niet bevalt?

Om de Herenboerderij professioneel te kunnen laten draaien hebben we wat zekerheid nodig. We vragen daarom aan alle leden om zich voor drie jaar te verbinden en drie jaar de producten van de Herenboerderij af te nemen. Als de Herenboerderij voldoende leden heeft, kan het certificaat door de coöperatie worden teruggekocht als je zou willen stoppen. De coöperatie kan niet altijd certificaten terugkopen, lees alle informatie daarover in de intentieverklaring. Deze intentieverklaring krijgt u toegezonden als u op het contactformulier aangeeft lid te willen worden of dit overweegt.

Kan een Herenboerderij naast voedsel nog meer doen?

De Herenboerderij is van haar leden. Elk lid kan dus met initiatieven komen. Te denken valt aan het organiseren van excursies voor scholen in Ede en omgeving, of het inschakelen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Maar de komende twee jaar heeft het ontwikkelen van de boerderij zelf eerste prioriteit.

Kan ik al wat doen?

Ben je ook enthousiast over ons initiatief? En wil je helpen om de Edese Herenboerderij werkelijkheid te maken? Dan vind je hier middelen om je daarmee op weg te helpen. Voor vragen, opmerkingen, suggesties en om je aan te melden als vrijwilliger kan je ons bereiken via het contactformulier.